Επιστημονική ονομασία: Sideritis (γένος)

Οικογένεια: Χειλανθή

Άλλα ονόματα: Σιδηρίτης, μαλοτήρας, καλοκοιμηθιά

Περιγραφή

Το τσάι του βουνού είναι ποώδες φυτό που φτάνει τα 30 εκατοστά ύψος, με λεπτά και στρογγυλά κλαδιά και χνουδωτά φύλλα. Τα άνθη του είναι συνήθως ροζ ή μοβ ή κίτρινα και βρίσκονται σε ταξιανθίες. Οι διάφορες ποικιλίες του απαντούν σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές κυρίως και όλες αναδίδουν μια υπέροχη αρωματική μυρωδιά.

Τα περισσότερα είδη του γένους Sideritis αποτελούνται από πολυετή ποώδη φυτά, τα οποία αυτοφύονται σε χώρες της Μεσογείου, ενώ πολλά είδη του γένους αυτού υπάρχουν και στην Ασία. Στην περιοχή της Μεσογείου, όπου φαίνεται να είναι και το κέντρο καταγωγής του φυτού, έχουν καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικά είδη του γένους Sideritis. Η μεγαλύτερη ποικιλία ειδών συναντάται στην Ιβηρική Χερσόνησο, με 45 τουλάχιστον είδη τα περισσότερα των οποίων είναι ενδημικά, ενώ 14 από αυτά απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση. Χώρες πλούσιες σε πληθυσμούς και ποικιλία ειδών είναι επίσης η Ελλάδα, η Ιταλία και χώρες των ακτών της βόρειας Αφρικής. Σε όλες σχεδόν τις Μεσογειακές χώρες είδη του γένους αυτού είναι γνωστά, σε τοπική κλίμακα, ως βότανα για διάφορες χρήσεις.

Στην Ελλάδα αυτοφύονται περίπου 17 είδη του φυτού. Το τσάι του βουνού είναι γνωστό σαν τσάι ελληνικό, καθώς και με διάφορες τοπικές ονομασίες, όπως τσάι βλάχικο, τσάι του Ολύμπου, τσάι από το Βελούχι, τσάι Παρνασσού, τσάι Δέλφι και στην Κρήτη μαλοθήρα.

Η S. raeseri είναι η πιο κοινή ποικιλία σιδερίτη που καλλιεργείται στην Ελλάδα, στην Αλβανία και στην ΠΓΔΜ, όπου υπάρχουν επίσης εξελιγμένα υβρίδια.
Το φύτεμα συνιστάται να γίνεται σε δύο περιόδους, από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο και από τον Φεβρουάριο ως τον Μάρτιο (στο βόρειο ημισφαίριο) και η συγκομιδή τον Ιούλιο, όταν έχει ανθίσει πλήρως. Το φυτό τυπικά ξηραίνεται πριν την χρήση του.

Συστατικά που περιέχονται στο τσάι του βουνού

Το τσάι του βουνού περιέχει φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τριτερπενικά οξέα, διτερπένια, κουρκουμίνη και καρυοφυλλίνη. Περιέχει επίσης, φαινολοπροπάνια, ιριδοειδή, κουμαρίνες, λιγνάνες και στερόλες. Θεωρείται ότι περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που είναι πολύτιμες για τον οργανισμό.
Ιστορία και Παράδοση

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο αγαπητά και διαδεδομένα βότανα της ελληνικής υπαίθρου, που καταναλώνεται εδώ και αιώνες. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα “σιδηρίτης”, καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών.

Για άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την αιχμή του δόρατος, ενώ κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα του βοτάνου σε σίδηρο.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις για το τσάι του βουνού

-Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης, των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα.

-Ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το στομαχόπονο.

-Είναι τονωτικό και διουρητικό, βοηθώντας στις περιπτώσεις νεφρολιθίασης.

-Είναι ισχυρό στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.

-Καταπραϋντικό του πεπτικού, εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το αναπνευστικό.

– Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.

-Επιστημονικές μελέτες και έρευνες υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.

-Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει.

-Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση.

-Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.

-Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που περιέχει.

-Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών.

-Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

-Βοηθά στην πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει.
Παρασκευή – Δοσολογία
Αφέψημα

Βράζουμε 1-2 κ.γ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό για 2-3 λεπτά, το σουρώνουμε και το πίνουμε.
Έγχυμα

Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.
Ρόφημα για χαλάρωση και ήρεμο ύπνο

Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο. Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείτε.
Για πρωινό τονωτικό ρόφημα

Φτιάξτε έγχυμα από τσάι του βουνού και προσθέστε 2-3 στήμονες κρόκου. Έχει ένα υπέροχο άρωμα και θα σας τονώσει, καθώς ξεκινάτε την ημέρα σας.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για το τσάι του βουνού

-Η μεγάλη ζήτηση του φυτού τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει έντονη απειλή για την εξαφάνισή του. Γι’ αυτόν το λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντικές οι προσπάθειες προώθησης των καλλιεργειών, προκειμένου να υπάρξει προστασία των αυτοφυών ειδών.

-Στη Μαγνησία και πιο συγκεκριμένα στη Βρύναινα, στον Άγιο Ιωάννη και στα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου Σούρπης παράγεται ετησίως σχεδόν το 80% του ελληνικού τσαγιού. Στη Βρύναινα, κάθε Ιούνιο, γίνεται η γιορτή του τσαγιού, σε υψόμετρο 650 μέτρων, στις ανατολικές πλαγιές του όρους Όθρυος.

-Αναλύσεις από Έλληνες ερευνητές, που έχουν γίνει σε φυτά sideritis, έδειξαν ότι περιέχουν πολλά αιθέρια έλαια με αντιμικροβιακή επίδραση (έναντι κυρίως Gram+ μικροβίων αλλά και έναντι συγκεκριμένης σειράς του μύκητα Candida Albicans), ενώ το τσάι της Εύβοιας εμφάνισε δραστικότητα έναντι συγκεκριμένων μικροβίων, ανάλογη των αντιβιοτικών αμπικιλλίνη και αμικασίνη.

-Έλληνες επιστήμονες, μερικοί από τους οποίους είναι οι Τριανταφύλλου, Κεφαλάς, Τσάκνης, Χαραμή, Λιναρδάκη, Βασιλοπούλου και Στάγκος, σε συνθήκες εργαστηρίου, απέδειξαν την αντιοξειδωτική ισχύ που έχει το τσάι του βουνού.

-Το 2004 ερευνητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών (εργαστήριο βιολογικής χημείας) αποφάνθηκαν πως εκχυλίσματα των ειδών τσάι της Εύβοιας και τσάι του Μαλεβού ενδέχεται να αποτελέσουν μελλοντικά τη βάση για τη δημιουργία λειτουργικών τροφίμων κατά της οστεοπόρωσης ενώ αρκετά χρόνια αργότερα, η ερευνητική ομάδα της καθηγήτριας Ισμήνης Δοντά δείχνει ότι το εκχύλισμα του τσαγιού της Εύβοιας έχει οστεοπροστατευτικές επιδράσεις, έτσι όπως τουλάχιστον διαφαίνεται σε πειραματόζωα.

-Μια από τις πιο πρόσφατες αξιόλογες έρευνες που έγινε από ομάδα Γερμανών επιστημόνων, με επικεφαλής τον καθηγητή J. Pahnke του Πανεπιστημίου του Μαγδεμβούργου,που στηρίχτηκε σε εργαστηριακά δεδομένα που έδειχναν πως το τσάι του βουνού και συγκεκριμένα το είδος τσάι του Ολύμπου επηρεάζει την αναστολή της επαναπρόσληψης ουσιών του εγκεφάλου, με τις οποίες διεκπεραιώνεται η μεταφορά μηνυμάτων από το ένα εγκεφαλικό κύτταρο στο άλλο(ουσίες που λέγονται νευροδιαβιβαστές), προχώρησε σε μια ενδιαφέρουσα έρευνα σε ποντίκια με νόσο Αλτσχάιμερ.

Παρατήρησαν, λοιπόν, πως τα ποντίκια που πήραν εκχύλισμα τσαγιού του Ολύμπου, σε αντίθεση με αυτά που δεν πήραν (ή που πήραν άλλο βότανο), παρουσίασαν σημαντική μείωση της πρωτεΐνης β-αμυλοειδές, η συσσώρευση της οποίας θεωρείται ένοχη για Αλτσχάιμερ. Πολλές αναφορές αναδεικνύουν τον καθηγητή J. Pahnke σε θερμό υποστηρικτή της δράσης του τσαγιού του Ολύμπου στη βελτίωση της συμπτωματολογίας της νόσου Αλτσχάιμερ.

Ο 38χρονος καθηγητής, που κουράρει 1.500 ασθενείς από όλο τον κόσμο ετησίως, αφού δοκίμασε τις ιδιότητες του τσαγιού του βουνού και στους ανθρώπους, είπε:

«Πίνοντας καθημερινά τσάι για έξι μήνες, η ασθένεια υπαναχωρεί στο επίπεδο που ήταν εννέα μήνες νωρίτερα και μετά από αυτό σταθεροποιείται σημαντικά»

Ο ίδιος ο καθηγητής J. Pahnke, σε ερώτηση για το αν και κατά πόσο έχει τεκμηριωμένα στοιχεία για την επίδραση του βοτάνου σε ανθρώπους με τη συγκεκριμένη νόσο και αν έχει ερμηνεύσει τον αιτιολογικό μηχανισμό πίσω από την όποια επίδραση, απάντησε πως σύντομα θα δημοσιεύσει τις μελέτες του σε ασθενείς που έλαβαν για τουλάχιστον έξι μήνες τσάι του Ολύμπου, τονίζοντας πως το βότανο “λειτουργεί” και ότι οι ασθενείς του το πίνουν καθημερινά!

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στη Γερμανία, πάσχουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ 800.000 άτομα περίπου και γύρω στα 30.000.000 σε όλο τον κόσμο, ενώ τα σενάρια αυξάνουν τους δυνητικούς ασθενείς σε περισσότερους από 110.000.000 παγκοσμίως, το 2050.
Προφυλάξεις – Παρενέργειες

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.

Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική δράση, μπορεί να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα από τα παιδιά.

Δεν εμφανίζει γνωστές παρενέργειες.

ΠΗΓΗ

Από την Εναλλακτική Δράση