Τα τελευταία χρόνια, καθώς πλησιάζει η 15η Αυγούστου, μια συγκεκριμένη ευχή αντηχεί στα νοικοκυριά, τις πλατείες, τις παραλίες και τους χώρους εργασίας. «Καλή Παναγιά». Αυτή η ρήση εμφανίστηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου έξι χρόνια, προκαλώντας ίσως αρχικά περιέργεια ή και διασκέδαση. Ωστόσο, όσο περνούσε ο καιρός, κάθε 15η Αυγούστου χαρακτηρίζεται πλέον από την επανάληψη αυτής της φράσης. Έχει εξελιχθεί σε κάτι σαν τελετουργική έκφραση, ωστόσο η ιδιότητά της ως πραγματικό πολιτιστικό φαινόμενο παραμένει ανοιχτή σε ερμηνείες.

Ας κάνουμε μια παύση για να εξετάσουμε τη συμπερίληψη του «καλού» σε σχέση με την Παναγία. Τέτοια γλωσσικά «ολισθήματα» δεν είναι πρωτοφανή στην καθημερινή γλώσσα, όπως μπορεί να παρατηρηθεί με φράσεις όπως «καλή τύχη». Προορίζεται το «καλή» ως περιγραφικός όρος για την Παναγία; Από θεολογική άποψη, είναι ακατάλληλο να χαρακτηρίσουμε την Παρθένο Μαρία με το επίθετο "καλή", όπως ακριβώς δεν θα χαρακτηρίζαμε τον Χριστό ως "καλό". Αυτό τόνισε ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου στην ομιλία του το περασμένο καλοκαίρι. Επισήμανε: "Τον τελευταίο καιρό έχει εμφανιστεί μια τάση όπου οι άνθρωποι λένε «καλή Παναγία, τι καλή Παναγία!"». Εμείς λέμε 'καλή Παναγία'; Λέμε 'Καλά Χριστούγεννα' και 'Καλό Πάσχα', που είναι πραγματικές εκφράσεις".

Παρ' όλα αυτά, η τελική δήλωση του Μητροπολίτη ρίχνει φως στο γιατί η φράση "Καλή Παναγία" έχει κερδίσει την αποδοχή. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μια ευχή που απευθύνεται στην ίδια την Παναγία, αλλά μάλλον στην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου. Όπως αναπτύσσει σε ανάρτησή του στο Facebook ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας, το "Καλή Παναγιά" δεν έχει να κάνει με την κατηγοριοποίηση της Παναγίας ως καλής ή κακής, ούτε με τις προσωπικές της ιδιότητες. Δεν αφορά καν άμεσα την Παναγία- μάλλον, πρόκειται για τη γιορτή της - την Κοίμηση της Θεοτόκου: "της Παναγίας". Ουσιαστικά, μεταφέρει το συναίσθημα της ελπίδας για τον ερχομό της 15ης Αυγούστου, της ημέρας της γιορτής της Παναγίας, του πανηγυριού και του μεσοδιαστήματος του καλοκαιριού.

Παρ' όλα αυτά, η τελική δήλωση του Μητροπολίτη ρίχνει φως στο γιατί η φράση "Καλή Παναγία" έχει κερδίσει την αποδοχή. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μια ευχή που απευθύνεται στην ίδια την Παναγία, αλλά μάλλον στην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου. Όπως αναπτύσσει σε ανάρτησή του στο Facebook ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας, το "Καλή Παναγιά" δεν έχει να κάνει με την κατηγοριοποίηση της Παναγίας ως καλής ή κακής, ούτε με τις προσωπικές της ιδιότητες. Δεν αφορά καν άμεσα την Παναγία- μάλλον, πρόκειται για τη γιορτή της - την Κοίμηση της Θεοτόκου: "της Παναγίας". Ουσιαστικά, μεταφέρει το συναίσθημα της ελπίδας για τον ερχομό της 15ης Αυγούστου, της ημέρας της γιορτής της Παναγίας, του πανηγυριού και του μεσοδιαστήματος του καλοκαιριού.

Επειδή βλέπω ότι πολύς κόσμος, και από τους φίλους μου, έχει εμμονές με το #ΤΙ του αρέσει να λέει και να ακούει γλωσσικά κι αν κάποι@ δεν πει αυτό που περιμένουν διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους αποκαλώντας τους άλλους αγράμματους συλλήβδην, πράγμα εν πολλοίς άδικο, μη πω καμία βαρύτερη λέξη και προσβληθούν κάποιοι/ες, ας ξαναμαναεπανακαταθέσω την άποψή μου για την ευχή «#Καλή_Παναγιά».

Περσι, και πρόπερσι, αλλά και π.Κ., έγραφα:

«Ξημερωνει της Παναγίας και θα αρχίσουν πάλι οι γκρίνιες για την ευχή «Καλή Παναγιά», ξανανεβάζω μια παλιότερη ανάρτησή μου για τις ευχές με το «καλό, καλή», όπως «Καλό παράδεισο, καλή συνέχεια, καλή επιτυχία», κτλ

Καταρχήν δεν υπάρχει πλεονασμός στις ευχές που έχουν το καλό/καλή/καλά στην αρχή τους και που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν ταυτολογικές ή υπερβολικές. Αλλά και πλεονασμό να το θεωρήσουμε, πού το κακό; Ο πλεονασμός είναι πολύ συνήθης στην γλώσσα αρχαιόθεν. Αίφνης πλεονασμός υπάρχει και στην λέξη λυκόφως αφού η λέξη δεν προέρχεται από τον λύκο, όπως μάς δίνεται η εντύπωση, αλλά από κάποια λέξη λύκη που σήμαινε "πρωινό φως", ομόρριζη με το το λατινικό lux = φως! Για να επανέλθω στο θέμα, στην ευχή μας έχουμε δύο συνθετικά που σημαίνουν... φως! Είτε, λοπόν, λέμε «καλή επιτυχία», είτε «καλή λευτεριά», δεν εννοούμε πως θα μπορούσε κάποια επιτυχία να ήταν κακή, δηλαδή… αποτυχημένη, ή ότι μια γέννα θα μπορούσε, πόσο δε μάλλον ότι θα θέλαμε, να μην ήταν ανακουφιστική. Το «καλός», στις περιπτώσεις αυτές, σημαίνει «με το καλό να έρθει», «με το καλό να φτάσει» [η επιτυχία, η ημέρα της γέννας κ.ο.κ.]», «μακάρι να πάνε όλα κατ’ ευχήν», «γεροί να ’μαστε», «άμποτε».

Θα το καταλάβει ακόμη πιο εύκολα κάποιος με το εξής παράδειγμα: «Καλή πατρίδα, σύντροφε», ήτοι: «Με το καλό να επιστρέψεις [ή να επιστρέψουμε] στην πατρίδα μας [στην Ελλάδα], σύντροφε». Τα ίδια και με το (ακόμη πολύ παλιό: ο Παπαδιαμάντης το αντιγράφει κοντά ενάμιση αιώνα πίσω) «Καλό Παράδεισο», κουβέντα όμως που είναι στ’ αλήθεια παμπάλαια: ο θάνατος νοείται σαν η αρχή ενός ταξιδιού προς τον άλλο κόσμο, και οι ζωντανοί εύχονταν πάντα να ήταν εύδρομο το ταξίδι αυτό, και ο προορισμός του ο καλύτερος δυνατός: ο Παράδεισος.
Κατ’ αυτά, και το «Καλή Παναγιά» δεν έχει να κάνει με το καλός-κακός, ή με την καλή ή την… κακιά Παναγία. Δεν σημαίνει καν την ίδια την Παρθένο Μαρία — αλλά τη γιορτή της, την εορτή της Κοιμήσεως: «της Παναγιάς». Σημαίνει απλούστατα, «Με το καλό να φτάσει η μέρα του Δεκαπενταύγουστου, η γιορτή της Παναγίας, το πανηγύρι, το κατακαλόκαιρο».

Είναι μια απλή, κατανοητότατη, επίσης πολύ παλιά ευχή, που, πιθανόν, δεν την έλεγαν στο δικό μας τόπο αλλά σε κάμποσους άλλους #κυρίως_νησιωτικούς_τόπους!
Μη διστάζετε λοιπόν να την πείτε, αν σας βγαίνει!

Άλλωστε η γλώσσα είναι δημιουργική όπως και οι ομιλητές, πλην ελαχίστων δυσκοιλίων κολλημένων που δεν εννοούν να δεχτούν νεωτερισμούς αλλά και τη διαφορετικότητα σε σε τίποτε, πόσο μάλλον(sic) στη γλώσσα και σε επίπεδο γεωγραφικών διαλέκτων.
Καλή Παναγιά, λοιπόν, καλή επιτυχία στην ανεύρεση φοιτητικής κατοικίας, καλή επιτυχία σε όλα, καλή πατρίδα στους ξενιτεμένους, καλή όρεξη, καλό μεσημέρι, καλή διαμονή… καλή συνέχεια…»

#Α_Και_πού_είστε;
#Μην_προσπαθήσετε_να_εξηγήσετε_τη_γλώσσα_μέσω_κλασικών_μεθόδων_και_κανόνων_από_άλλες_επιστήμες! #Δεν_γίνεται!
Το κυριως κομμάτι προσαρμοσμένο από τον Κυριάκο Αθανασιάδη, Athens Voice, με δικές μου προσθήκες.