Μόλις τέσσερα χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη της Μυτιλήνης, σε ένα λόφο πάνω στον αμαξιτό δρόμο προς το χωριό Μόρια, βρίσκεται ένα από τα πιο εντυπωσιακά και ταυτόχρονα άγνωστα αρχαία μνημεία. Το λατομείο μαρμάρου από τους ελληνιστικούς μέχρι τους χρόνους της ύστερης αρχαιότητας τροφοδοτούσε με γκρίζα μάρμαρα την κατασκευή πολλών μνημείων της αρχαίας Μυτιλήνης, όπως για παράδειγμα, το Αρχαίο Θέατρο της πόλης και το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, αλλά χρησιμοποιήθηκαν τα μάρμαρά του και σε πολλές περιοχές της επικράτειας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από την ίδια τη Ρώμη έως και τη Μικρασιατική Πέργαμο.

Επίσης, αναφέρεται ότι τα μάρμαρά του έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως για την κατασκευή αγαλμάτων, όπως της Αφροδίτης του Καπιτωλίου, της Giulia Pia που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Βατικανού και άλλων. Το μάρμαρο ήταν γνωστό και ως «Λέσβιος Λίθος» ή στα χρόνια των Ρωμαίων ως “Marmor Lesbium

«Όπως φαίνεται σε σχετικό χάρτη περιοχών της Μεσογείου, που δημοσιοποιήθηκε από τον καθηγητή Lorenzo Lazzarini το 2002, το πέτρωμα της Μόριας μεταφέρθηκε και χρησιμοποιήθηκε σε πάρα πολλά μνημεία όχι μόνο της Ρώμης και άλλων πόλεων της Ιταλίας, αλλά και σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δηλαδή σχεδόν σε όλο τον κόσμο εκείνης της εποχής» αναφέρει σε παλιότερο δημοσίευμα της η Μυρσίνη Βαρτή-Ματαράνγκα γεωλόγος, πρώην ερευνήτρια στο ΙΓΜΕ και μέλος του Ελληνικού Τμήματος της ICOMOS.

Το αρχαίο λατομείο

Το αρχαίο λατομείο μαρμάρου της Μόριας, εύκολα επισκέψιμο, περιλαμβάνει εννέα βασικές εξορυκτικές κοιλότητες και πολλές μικρότερες στην περιφέρεια και καταλαμβάνει έκταση μήκους 200 μέτρων, πλάτους 120 μέτρων και βάθους σε ορισμένα σημεία 30 μέτρων.

Για την εξόρυξη του υλικού, όπως στα περισσότερα αρχαία λατομεία, άνοιγαν πάνω στο πέτρωμα τομές με κλιμακωτή διάταξη. Μάλιστα τα ίχνη των εργαλείων και της τεχνικής λατόμευσης πάνω στα πετρώματα, είναι εμφανή στις επιφάνειες των μαρμάρινων όγκων. Μέσα σε αυτές τις τομές κατασκεύαζαν σφηνοειδείς τρύπες για την τοποθέτηση ξύλινων σφηνών, με τις οποίες επιτυγχανόταν η απόσπαση παραλληλεπίπεδων ογκόλιθων. Τα ίχνη των εργαλείων στα τοιχώματα των λάκκων σχηματίζουν το μοτίβο της ιχθυάκανθας, ή ψαροκόκαλο, χαρακτηριστικό των λατομείων των ρωμαϊκών χρόνων.

Τα υπόλοιπα της επεξεργασίας των μαρμάρινων όγκων σε όλη την έκταση του μνημείου δείχνουν τη μεγάλη ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Ενώ πολύ μεγάλος είναι και ο αριθμός των ημίεργων που παραμένουν διάσπαρτα και εντυπωσιάζουν.

Δυστυχώς εντυπωσιάζει και η αισθητική υποβάθμισή τμημάτων του αρχαίου λατομείου που έχει χαρακτηρισθεί προστατευόμενος αρχαιολογικός χώρος, αλλά κάποιοι τον χρησιμοποιούν για την απόρριψη κάθε λογής σκουπιδιών. Επίσης και άλλα τμήματα του μνημείου που δυστυχώς δεν έχει περιφραχθεί επλήγη από τη σύγχρονη εξορυκτική δραστηριότητα που διακόπηκε πριν μόλις 50-60 χρόνια περίπου, και προκάλεσε φθορές στη μορφή του, ή από την καταστροφή ημίεργων που έγιναν ασβέστης.

«Το μάρμαρο του λατομείου της Μόριας είναι σκούρο γαλαζόφαιο, συχνά με φλεβώσεις κρυσταλλικής δομής σε πιο ανοιχτή γκρίζα έως λευκή απόχρωση, χονδρόκοκκο με αδρή επιφάνεια, που δεν προσφέρεται για στίλβωση. Οι κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι είναι από τα παλαιότερα πετρώματα και εμφανίζονται σε πολλές περιοχές της Νοτιοανατολικής Λέσβου. Πρόκειται για πετρώματα που σχηματίσθηκαν κατά τη γεωλογική περίοδο του Τριαδικού, πριν από 200-250 εκατομμύρια χρόνια, από ιζήματα που αποτέθηκαν στο περιθώριο του ωκεανού της Τηθύως, του ωκεανού που κάλυπτε την περιοχή της σημερινής Νότιας Ευρώπης και Βόρειας Αφρικής. Στους κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους, στην περιοχή της Μόριας, έχουν διατηρηθεί εντυπωσιακά απολιθώματα ασπόνδυλων (Megalodon)» αναφέρει η κ. Ματαράνγκα.

Τα αρχαία λατομεία, μνημεία της φύσης και του ανθρώπου, από τα οποία προήλθαν τα υλικά δομής των μνημείων και άλλων αριστουργημάτων τέχνης (αγάλματα και άλλα γλυπτά), είναι αναμφισβήτητα ένα μεγάλο εθνικό κεφάλαιο γεωλογικής, αρχαιολογικής και ιστορικής σπουδαιότητας. Γι’ αυτό και κατατάσσονται από πλευράς μνημειακής αξίας στον ανώτατο βαθμό και ως εκ τούτου απορρέουν υποχρεώσεις υψηλού βαθμού προστασίας. Επιπλέον, στο Αιγαίο, αυτά αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα. Αλλά και αποτελούν ένα πολύ καλό εκπαιδευτικό παράδειγμα αρχαίας τεχνολογίας.

Πηγή : ΑΠΕ-ΜΠΕ