Γνωστό και ως το «ζωγραφιστό» χωριό της Χίου, το Πυργί έχει ανακηρυχθεί ως διατηρητέο μνημείο, ενώ θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του νησιού, το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των διάσημων μαστιχοχωρίων της μυροβόλου Νήσου - Μεστά και Αρμόλια κάποια από τα υπόλοιπα.

Το χωριό έχει πολλούς και εύφορους κάμπους και παράγει μαστίχα, λάδι, αμύγδαλα, δημητριακά και όσπρια. Παλαιότερα παρήγε καπνό και βαμβάκι, από το οποίο κατασκευάζονταν τα ρούχα των Πυργουσών, και τα ανδρικά και τα γυναικεία. Κατά την απογραφή του 2001 είχε 1.044 κατοίκους, οι οποίοι ξεχώριζαν από τους άλλους κατοίκους της Χίου για την εμμονή τους στα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα.

Φορεσιές

Οι ηλικιωμένες γυναίκες διατηρούν την παλιά τοπική φορεσιά που αποτελείται από φόρεμα πτυχωτό που ονομάζεται πρηστίδα με περιστήθιο επίσης πτυχωτό, από τα μπουστομάνικα (μανίκια τα οποία έχουν ιδιόμορφα κεντήματα) και από το επίσης κεντητό στηθόπανο (γεμενί) και τον ιδιότυπο κεφαλόδεσμο (σαρίκι ή μαντήλι) με διάφορα κεντήματα και κοσμήματα (καρκαβελόνους).

Η φορεσιά των ανδρών αποτελείται από μακρύ λευκό ένδυμα (ποδιά) ανοικτό στα πλάγια από τη μέση και κάτω, και παντελόνι πτυχούμενο στους αστραγάλους σαν φυσαρμόνικα. Ελάχιστοι τη φορούν ακόμη. Τις φορεσιές, ανδρικές και γυναικείες, ύφαιναν οι γυναίκες του χωριού.

Ξυστά

Τα σπίτια της πλατείας και κάποια άλλα μέσα στο χωριό έχουν εξωτερικά ασβεστώδες επίχρισμα περίεργο, με διάφορα γραμμικά εγχάρακτα σχέδια (ή στολίδια), τα οποία, κατ΄ άλλους μεν είναι ανατολίτικη τεχνοτροπία, κατ΄ άλλους δε ιταλικής προελεύσεως (STUCCO). Το επίχρισμα αυτό με τα διάφορα σχέδια λέγεται στη γλώσσα του χωριού ξυστά. Τα ξυστά αρχίζουν πάντα σχεδόν από τα μισά της πόρτας και σε άλλα πάνω από την πόρτα. Τα σχέδια τους αποτελούνται από τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα, πολλά απ’ αυτά έχουν μπουκέτα σε βάζο, πελαργούς, κλαδιά δέντρων, φύλλα στενόμακρα κλπ.

Τα ξυστά γίνονται κατ' αρχήν με ένα καλό επίχρισμα, μετά γίνεται ένα δεύτερο επίχρισμα από μαύρη άμμο την οποία φέρνουν από τη θάλασσα τον Μαύρο Γιαλό ή Μαύρα Βόλια. Όταν ενωθούν περνούν ένα τρίτο επίχρισμα (ασβέστη) στον οποίο όταν είναι φρέσκος χαράζουν με τον διαβήτη και τον χάρακα τα σχέδια. Μετά χαράζουν τα σχέδια με το πιρούνι και μένει το άσπρο. Το χαραγμένο παίρνει σκούρο χρώμα και τότε παρουσιάζεται μια παράξενη ποιότητα απαλού ανάγλυφου.

Ιδαίτερη μνεία του BBC στο Πυργί της Χίου

«Το Πυργί είναι ένα αινιγματικό μεσαιωνικό χωριό στη μέση του μεσογειακού νησιού της Χίου. Σε αυτό το χωριουδάκι, κάθε πρόσοψη σπιτιού είναι διακοσμημένη με υπνωτιστικά γεωμετρικά μοτίβα που δημιουργούν μια τρισδιάστατη χώρα θαυμάτων για όσους περπατούν στους δρόμους του. Η τεχνική της διακόσμησης ονομάζεται xysta ή sgraffito: μια χάραξη με τη χρήση συμμετρικών εργαλείων. Σήμερα, οι εθνο-μαθηματικοί μελετούν τις έννοιες πίσω από τις πολύπλοκες διακοσμήσεις, ως μια εικόνα των μεσαιωνικών μαθηματικών. Ποια είναι η αληθινή ιστορία που κρύβεται πίσω από τα γεωμετρικά μοτίβα του Πυργίου;» αναφέρει το BBC στη λεζάντα του που συνοδεύει με ένα μοναδικό βίντεο.

ΠΗΓΗ