Ο Λιος, μοναχογιός, γόνος «πρώτης γενιάς», θα μπορούσε να διάγει «βίον αμέριμνον» ως συνταξιούχος αστυνόμος πριν κιόλας πατήσει τα 50, με μοναχοκόρη επιστήμονα του Πολυτεχνείου και γαμπρό μηχανολόγο που εργάζονται και ευημερούν στη Βόρεια Ευρώπη αλλά δεν τον αφήνει το Πυργούσικο ταμάχι! Επέστρεψε στο χωριό και περνά όλη τη μέρα του «όξω», στα επιμελώς καλλιεργημένα μαστιχόδεντρα και τις ελιές-πλούσιες φέτος  σε ανθοφορία-οψόμεθα! Ο θαλερός κτηματίας είναι και ο σταθερός ψάλτης στα λαϊκοθρησκευτικά πανηγυράκια της εξοχής. Τον διαλέγουν οι εορταστές όχι μόνο για το καλλικέλαδο και την απαρασάλευτη υπακοή στο τυπικό  αλλά κυρίως επειδή είναι μνήμων. Γνωρίζει πλησιαστές και κληρονομικά. Δίχως ανθρώπους σαν τον οσονούπω ογδοντάχρονο  Ηλία είναι πρακτικά αδύνατη η συλλογή πληροφοριών για τα αγροτεμάχια και η καταχώρησή τους στο κτηματολόγιο. Μέσα στην ερχόμενη δεκαετία, όπως επεσήμανε χθες η εφημερίδα «Το Βήμα» («Γη και ακίνητα αγνώστου πατρός»12/5/24) αυτό το είδος πληροφοριών θα χαθεί καθώς οι παλαιοί μνήμονες ιδιοκτήτες γης θα φτάσουν στα όρια του προσδόκιμου ζωής.

  Η πολιτική κοινωνικοποίηση ενός Ριάλλη εύλογο είναι να κτίστηκε στα προπύργια της προ-δικτατορικής ΕΡΕ, παντοδύναμης στα Μαστιχοχώρια-αν και ο ίδιος ο Λιος σεμνύνεται ότι ο παππούς του, ο συνονόματος παπα-Ριάλλης, κτήτωρ της δημοφιλούς για γάμους και βαπτίσια Ανάληψης του Εμποριού, υπήρξε βενιζελικός. Kάθε Κυριακή, πριν το ξεκίνημα του Όρθρου στην Πάνω Παναγιά , ακούμε, παπάς και γράφων,  το εμμονικό paternoster  από τον γλυκύτατο συνάδελφο  του οποίου η μοναδική συγκατάνευση στην Αριστερά είναι η κατοχή του Αριστερού «αναλιού». Ο εξάψαλμος ξεκινά με το αστυνομικό δελτίο της προηγούμενης εβδομάδας και η επωδός «εγώ θέλω να μη με σκοτώνουν μέσα στο σπίτι μου» μάλλον κωμική όταν η μοναδική ορατή εγκληματικότητα εδώ και πολλά χρόνια είναι το βραδινό σκούπισμα πέριξ των αγροτικών δρόμων από τους γνωστούς-άγνωστους μαστιχοκλέφτες.

  Ο Λιος, πανύψηλος και ευειδής λεβεντόγερος υπήρξε και εξαιρετικός αστυνόμος. Όταν μαθεύτηκε ότι «τα βρόντηξε», ο προϊστάμενός του ταξίαρχος κατέβηκε κουτρουβαλώντας τις σκάλες για να τον πείσει να ανακαλέσει  αλλά η παραίτηση είχε πια δημοσιευτεί στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Προφανώς ο ταξίαρχος είχε καταλάβει την αξία αυτού του πυλώνα αξιοπιστίας που αποτελούσε η παρουσία του ευθυτενή Ηλία-όπως την απολαμβάνω κι εγώ στα 15 χρόνια συνύπαρξης στα ψαλτήρια του Πυργίου. Ο Λιος, πάνω απ’ όλα, απεχθάνεται την αδικία, για αυτό αφήνιασε κάποτε και με τα καμώματα του μεταπολιτευτικού δικομματισμού που είχαν στερήσει από την αριστεύσασα στους διαγωνισμούς κόρη υπαλληλική θέση για να την πάρει  ανιψιά δεξιού βουλευτή-ήταν και η μόνη φορά που ψήφισε Γιωργάκη Παπανδρέου.

Από τι είδους μέταλλο είναι πλασμένος ένας/μια καλός/καλή αστυνομικός; Στην Πυργούσικια ανθρωπολογία συναντώ σταθερά έναν κοινό τόπο, σύμφωνα με τον οποίο υπάρχει ένας γενικός παράγοντας αξιοσύνης που κυβερνά την επίδοση σε πολύ διαφορετικά πεδία: Aπό τα καλοχωματισμένα, σα νυφούλες, πυξάρια  μέχρι την επιμέλειά  στο τυπικό των ακολουθιών. Όχι ότι o Ηλίας αδιαφορεί για το υλικό κίνητρο-αυτό υποκινούσε και παλιότερα όπως και σήμερα  με το επιχείρημα «300 ευρώ παραπάνω από τον καθηγητή, δουλεύω από τα 25 και έχω και όπλο» όπως  εξομολογήθηκε ένας υποψήφιος και συμφωνώντας μαζί του επαύξησα το ποσόν: «Όχι 300, τρία χιλιάρικα παραπάνω, τόσα λαμβάνουν σήμερα  μηνιαίως όσοι μετατίθενται προσωρινά από την περιφέρεια στην Αθήνα!»

Πολύ περισσότερο, αυτός ο παράγοντας αξιοσύνης δεν αφορά μια αυτοθυσιαστική επιτέλεση που σε γερνάει πριν την ώρα σου. Ο Λιος φαίνεται τουλάχιστον δέκα χρόνια νεώτερος και την τέχνη της ανθεκτικότητας την έχει διδάξει ως μέντορας σε νεώτερους αξιωματικούς προτρέποντάς τους την στιγμή που ξεκινούν οι ριπές των πυροβολισμών να φροντίζουν πρώτα να καλυφθούν, έστω κι αν η σωτήρια λούφα λοιδορείται διεθνώς με το γνωστό ανέκδοτο «Ποια είναι η διαφορά μεταξύ υπολογιστή και αστυνομικού; Ο πρώτος έχει στο μενού “αντιμετώπιση προβλημάτων”».

Ίσως, ο καλός αστυνόμος, ο καλός δάσκαλος, ο καλός γιατρός να απαιτούν αυτόν τον παράγοντα αξιοσύνης που, σε αντίθεση με τους παλαιούς Πυργούσιους, εκτιμώ ότι δεν είναι ζήτημα «γενιάς» αλλά επίκτητο γνώρισμα. Και σε αυτό το σημείο θα αποφύγω, προσωρινά την εύκολη λύση της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατικής καταγγελίας για τη μείωση των κρατικών δαπανών και διορισμών  που αφορούν σώματα ασφαλείας-υγεία-εκπαίδευση δίνοντας έμφαση στο εσωτερικό της κουλτούρας και των πρακτικών διοίκησης ενός οργανισμού-συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής οικογένειας. Γιατί ο καλός/εργατικός/καλοεκπαιδευμένος/ αφοσιωμένος/μη επαγγελματικά εξουθενωμένος εργαζόμενος  νοιάζεται για τη σημαντικότερη αποστολή του:  να κατανοήσει με ενσυναίσθηση την υφή του αιτήματος που διατυπώνει ο πλησίον του κάθε φορά πολίτης μέχρι να τελειώσει η βάρδια/υπηρεσία/ωράριο. Όπως αποκαλύπτει η μελέτη περίπτωσης της δολοφονημένης μπροστά στο Α.Τ. Αγίων Αναργύρων Κυριακής Γρίβα, ο καλός αστυνόμος/γιατρός/δάσκαλος διακρίνεται από διαγνωστικό πνεύμα, έλλειψη υπεροψίας και ειρωνείας και επαυξημένη ικανότητα εκτίμησης κινδύνου. Η τελευταία είναι η σημαντικότερη δεξιότητα: «προϋποθέτει προσληπτική επίγνωση της ιδιαιτερότητας κάθε περιστατικού», όπως την ονομάζει ο καθηγητής Χαρίδημος Τσούκας, ώστε να αποφευχθεί ο κυνισμός και η γραφειοκρατική νωθρότητα.

 Το αστυνομικό έργο όπως η άσκηση της ιατρικής και το δασκαλίκι είναι και «επιστήμη» και «τέχνη» : Η «επιστημονική» γνώση αποκτάται στα μαθήματα εγκληματολογίας των  αστυνομικών ακαδημιών, στο εργαστήριο ανατομίας, στα φοιτητικά έδρανα.  Η «τεχνική» πάλι,  εμπεδώνεται με την εμπειρία στο νοσοκομείο, στην μαχόμενη αίθουσα διδασκαλίας, στην περιπολία. Αφενός στηρίζεται σε νόμους, γενικές αρχές και πρωτόκολλα, αφετέρου εδράζεται στη διαισθητική γνώση που αποκομίζει κανείς πάνω στη δουλειά.  Προκειμένου μάλιστα και ειδικά για το έργο, και των εκπαιδευτικών και των Αστυνομικών,  μαστίζεται από το παράδοξο μιας αντίφασης που δυσχεραίνει το έργο τους: Πώς θα προστατέψεις την ασφάλεια των πολιτών έχοντας στο νου σου ότι ταυτόχρονα υπάρχουν και  κάποια ανθρώπινα δικαιώματα; Πώς θα μεταλαμπαδεύσεις παραδοσιακές δεξιότητες στη νέα γενιά όταν γνωρίζεις ότι θα ζήσει σε έναν αλλόκοτο για σένα κόσμο, σε μια κοινωνία και αγορά εργασίας που θα είναι ριζικά διαφορετική από αυτήν που κοινωνικοποιήθηκες;

Aκριβώς για τον παραπάνω λόγο, όλοι εμείς οι υπόλοιποι πολίτες, οφείλουμε να εντοπίζουμε και να επιβραβεύουμε  το σύνθετο και απαιτητικό  έργο των σωμάτων ασφαλείας ειδικά όταν τα εκτελεστικά όργανα  δεν παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά ενεργούν σύννομα και  εφαρμόζουν πρωτόκολλα σε καταστάσεις που συχνά χαρακτηρίζονται από ασάφεια, απροβλεψιμότητα, πίεση χρόνου, και επικινδυνότητα.

Τώρα που ζυγώνουν οι κρίσιμες Ευρωεκλογές χρειαζόμαστε μια Ευρώπη που θα μπορέσει να σταθεί στο ύψος των δυσκολότατων περιστάσεων, παρέχοντας  ασφάλεια και κοινωνική δικαιοσύνη για όλους και όλες-η πρώτη τραγικά επίκαιρο αίτημα είτε πρόκειται για ανυπεράσπιστους πολίτες δίπλα σε αστυνομικά τμήματα είτε για ανεξιχνίαστες δολοφονίες δημοσιογράφων που ερευνούν το οργανωμένο έγκλημα-κοντά σε αυτά και το χθεσινό πολιτικό έγκλημα στην καρδιά της Ευρώπης.

Υπάρχουν παραδείγματα αστυνόμων που αυτενέργησαν υπεύθυνα και αποτελεσματικά, που έδειξαν «φρόνιμη» κρίση-και όχι «ακρασία», όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης; Αρκετά! Στη μνήμη μου κρατώ ως κορυφαίο παράδειγμα την αντιστράτηγο της ΕΛ.ΑΣ Ζαχαρούλα Τσιριγώτη, Μανιάτισσα που μεγάλωσε στις γειτονιές του Πειραιά, πάντα ψύχραιμη και γρηγορούσα.   Κατά τη διάρκεια της θητείας της στην Ελληνική Αστυνομία, ως η πρώτη γυναίκα αντιστράτηγος, διαχειρίστηκε τη μεταναστευτική κρίση στην πιο δύσκολη καμπή της, εμπνέοντας εμπιστοσύνη, εμφορούμενη από νοοτροπία problem solving.  Δεν ήταν εύκολο – ήθελε έγνοια, κόπο και μέθοδο. Για το λόγο αυτό, η πολύ φειδωλή σε βραβεύσεις Ευρώπη-η Γαλλία- την επιβράβευσε με το Χρυσό Μετάλλιο Εσωτερικής Ασφάλειας, παράσημο το οποίο απονεμήθηκε για πρώτη φορά σε 'Ελληνα. Ο Γάλλος Πρέσβης κ. Σαντεπί, αναφερόμενος στην Ζαχαρούλα Τσιριγώτη την χαρακτήρισε «αρχιτέκτονα» της ευρωπαϊκής απάντησης στην επείγουσα προσφυγική κρίση, ως τον άνθρωπο που βρίσκεται παντού για να οργανώνει ότι χρειάζεται, ή να δώσει εξηγήσεις, αλλά και αυτή που προετοίμασε «την αριστεία της ευρωπαϊκής αστυνομικής συνεργασίας ευχαριστώντας την  για «την αδιάψευστη διαθεσιμότητα της».

Τι σημαίνει να είσαι στο πόστο των διασυνοριακών συνεργασιών τον καιρό της χρεοκοπίας του Ελληνικού κράτους και της αναγκαίας προσφυγής στα μνημόνια; Σίγουρα θα εκτέθηκε στα καυστικά ανέκδοτα των Βαλκάνιων συνάδελφών της όπως αυτό  με τον έλληνα οδηγό αυτοκινήτου που παρκάρει το αυτοκίνητό του έξω από τη Βουλή. «Δεν μπορείτε να παρκάρετε εδώ» του λέει ο αστυνομικός «εδώ εργάζονται οι πολιτικοί». Και ο οδηγός απαντά: «Δεν πειράζει, έχω βάλει συναγερμό».

Πώς διάγει τον βίο της σήμερα αυτή η λαμπρή αξιωματικός; Ως μελετηρή, επένδυσε τον χρόνο της σε δύο μεταπτυχιακές σπουδές που αφορούν την Ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ως ενεργή πολίτις δεν έπαυσε να καταγγέλλει την υποβάθμιση του κράτους δικαίου στη χώρα μας με δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα τις υποθέσεις των υποκλοπών και των Τεμπών. «Δεν το επισημαίνω μόνο εγώ, έγραψε πρόσφατα,  αλλά τα ίδια τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι διάφορες διεθνείς εκθέσεις για το κράτος δικαίου. Ενδεικτικά αναφέρω την πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου V-Dem, του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, σύμφωνα με την οποία  η Ελλάδα κινήθηκε το 2023 σε αρνητική τροχιά όσον αφορά το επίπεδο της δημοκρατίας. Ειδικότερα, βάσει των επιμέρους δεικτών του Ινστιτούτου, η Ελλάδα κατατάχθηκε για δεύτερη συνεχή χρονιά (2022 και 2023) στις «εκλογικές» και όχι στις «φιλελεύθερες δημοκρατίες» του πλανήτη, και συμπεριλαμβάνεται πλέον στα «μαύρα πρόβατα» της ΕΕ, μαζί με την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Όταν οι Έλληνες πολίτες αναζητούν το δίκιο τους εκτός χώρας, απευθυνόμενοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, τότε εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας!  Η  μεγάλη πλειονότητα των αστυνομικών στη χώρα μας επιτελεί το καθήκον της με υψηλό αίσθημα ευθύνης, με γνώμονα την προστασία της ζωής και της περιουσίας όλων των πολιτών, και με απώτατο στόχο την καταπολέμηση κάθε μορφής εγκλήματος. Δυστυχώς, όμως, ορισμένες φορές παρατηρείται το φαινόμενο οι αστυνομικοί να μην μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους όπως θα έπρεπε καθώς απουσιάζουν τόσο η αναγκαία πολιτική υποστήριξη όσο και η κατάλληλη εκπαίδευση»- που ιδανικά, θα προσθέταμε,  πρέπει να συνεχίζεται διά βίου.

Το ανέκδοτο λέει ότι «Παράδεισος είναι εκεί που: Οι αστυνόμοι είναι Βρετανοί, οι μάγειροι είναι Γάλλοι, οι μηχανικοί είναι Γερμανοί, οι εραστές είναι Έλληνες και οτιδήποτε άλλο οργανώνεται από τους Ελβετούς. Κόλαση είναι εκεί που: Οι αστυνόμοι είναι Γερμανοί, οι μάγειροι είναι Βρετανοί, οι μηχανικοί είναι Γάλλοι, οι εραστές είναι Ελβετοί και οτιδήποτε άλλο οργανώνεται από τους Έλληνες.» Η εκπροσώπηση της Ελλάδας στις Βρυξέλλες θα χρειαστεί τον υψηλό επαγγελματισμό και την ευγενή ηγεσία της Μανιάτισσας.

* ο κος Κώστας Προμπονάς είναι Εκπαιδευτικός Μέλος Ν.Ε ΣΥΡΙΖΑ από τα Μαστιχοχώρια της Χίου