Κείμενο: Θανάσης Παπαδής

Η οικονομική κρίση έχει πολλαπλές συνέπειες στην καθημερινότητα των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών τους συνηθειών, καθώς η ακρίβεια έχει αναγκάσει πολλούς να περιορίσουν την κατανάλωση βασικών αγαθών και να στραφούν σε πιο οικονομικές επιλογές.

Οι διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων έχουν διαταραχθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, όπως αποδεικνύεται από τη σημαντική μείωση στην κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών, ελαιόλαδου και φρέσκων φρούτων.

Η μεσογειακή διατροφή, για την οποία φημίζεται η Ελλάδα, υποχωρεί, με την κατανάλωση προϊόντων όπως το ελαιόλαδο να παρουσιάζει δραστική μείωση. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), οι Έλληνες έχουν περιορίσει την κατανάλωση ακριβών τροφίμων κατά την περίοδο 2009-2023.

Συγκεκριμένα, η κατανάλωση ελαιόλαδου μειώθηκε κατά 35% συνολικά και κατά 7% μόνο το 2023, με περίπου 5 λίτρα λιγότερα να καταναλώνονται ανά άτομο ετησίως. Η μείωση αυτή σχετίζεται με την αύξηση των τιμών και τα προβλήματα στην παραγωγή, όπως η κλιματική αλλαγή. Από τα 14,7 λίτρα το 2009, η κατανάλωση έπεσε στα 9,6 λίτρα το 2023, αντικατοπτρίζοντας τις οικονομικές δυσκολίες και την άνοδο της τιμής του ελαιόλαδου.

Επιπλέον, η κατανάλωση μοσχαρίσιου κρέατος μειώθηκε κατά 34%, αμνοεριφίων κατά 20%, ψαριών κατά 32%, και τυριών κατά 26%. Ωστόσο, η κατανάλωση αυγών αυξήθηκε θεαματικά κατά 198%, καθώς οι Έλληνες προσπαθούν να αναπληρώσουν την απώλεια πρωτεϊνών.

Παράλληλα, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει μειωθεί σημαντικά. Η κατανάλωση μήλων έχει πέσει κατά 34%, πορτοκαλιών κατά 24%, ενώ ακόμα και η τομάτα, βασικό συστατικό της χωριάτικης σαλάτας, παρουσίασε μείωση κατά 28%. Η κατανάλωση πατάτας επίσης μειώθηκε κατά 25%. Παρόλα αυτά, τα όσπρια παραμένουν πιο προσιτά, με την κατανάλωσή τους να αυξάνεται κατά 21%.
Φρούτα

Η μείωση στην κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών στην Ελλάδα προκαλεί ανησυχία, δεδομένης της σημασίας της μεσογειακής διατροφής, η οποία παραδοσιακά βασίζεται σε αυτά τα τρόφιμα. Σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία, τα φρούτα και τα λαχανικά διατηρούνται ως βασικά στοιχεία της διατροφής. Στην Ελλάδα, η μείωση συνδέεται με τις αυξημένες τιμές και τις αλλαγές στις διατροφικές προτιμήσεις.

Αντίθετα, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, όπως το κρασί και τα αποστάγματα, αυξήθηκε κατά 19% και 33% αντίστοιχα, κυρίως λόγω της κατανάλωσης στο σπίτι αντί για εξόδους στην εστίαση, μια τάση που ενισχύθηκε κατά την πανδημία.

Ένα άλλο ανησυχητικό φαινόμενο είναι η αύξηση της κατανάλωσης έτοιμου φαγητού. Από το 2009 έως το 2023, η μέση ετήσια δαπάνη για delivery αυξήθηκε κατά 184%. Η τάση αυτή, που επιταχύνθηκε κατά την πανδημία, συνδέεται με χαμηλότερης ποιότητας διατροφή, πλούσια σε υδατάνθρακες, λιπαρά και αλάτι.

Η Ελλάδα ακολουθεί μια αντίστροφη πορεία σε σχέση με τη διεθνή τάση για υγιεινή διατροφή, καθώς αυξάνεται η κατανάλωση έτοιμου φαγητού και μειώνεται η κατανάλωση βασικών, θρεπτικών τροφίμων, όπως το ελαιόλαδο και τα φρούτα. Αυτή η εξέλιξη ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της διατροφής μακροπρόθεσμα.